सात दशक अघिको दोलखा, आजको भन्दा धेरै फरक । पोगटी धार पानीको जीवन । कुटो, कोदालो,हलो र पधेरो । बाल्यकालदेखि प्रौढसम्मकै व्यस्तता । बिर्ख बहादुर केसी र वन्दना कुमारी केसीका दुई छोरा र एक छोरी । यी तीन मध्यका कान्छा जित बहादुर केसी । सामान्य जीवन, सामान्य हुर्काइ । आज सम्मको दिन चर्या पनि सामान्य नै हो ।  जीवन यापनको यो सामान्य शैलीका माझ जित बहादुरको नाममा एउटा असामान्य कीर्तिमान बनेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय पदक जित्ने पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी । 

सन् १९७० मा बैङककमा  भएको छैटौँ एसियाली खेलकुदमा म्याराथन रेस दौडने अवसर पाए पछि जित बहादुरको रूपमा नेपालमा नयाँ स्टारको उदय भएको थियो । त्यहाँ उनी सातौँ भए । त्यसको दुई वर्ष पछि जर्मनीको म्युनिखमा भएको ओलम्पिकमा उनको सहभागिता रहेको थियो । त्यही ओलम्पिकमा हो, इजरायलको टोली र नेपाली टोलीको बसाइ सँगै थियो । त्यही ११ जना इजरायली एथलेटको हत्या भएको थियो । जुन घटना आजसम्म म्युनिख काण्डको रूपमा चर्चित छ । नेपाली टोलीमा खेलाडीको रूपमा जित बहादुर र भक्त बहादुर सापकोटा थिए । सदस्य सचिव कुमार खड्ग विक्रम शाह, मोहन बहादुर शाही र कोशाध्यक्ष केशव भट्टराई र प्रशिक्षक लक्ष्मी विक्रम शाह रहेका थिए । 

म्युनिख काण्डको यो त्रासदीय अवस्थाले नेपाली क्याम्पमा खैलाबैला मच्चिने नै भयो । इजरायली हत्याकाण्डको कारण दुवै नेपालीको मानसिक अवस्था नै खलबलियो । यसैबिच जित बहादुर २१ किलो मिटर दौडिए पछि बायाँ गोडामा समस्या देखियो । यसै समस्याका कारण उनले रेस छाडे । यस अघि एसियाली राष्ट्रको छनोट जर्मनीको कोलनमा भएको थियो । जहाँ जित बहादुर एसियाली माझ पहिलो भएका थिए । ओलम्पिक भन्दा तिन महिना अघि उनी जर्मनी पुगेका थिए । धेरैको अनुमान जित बहादुरले तेस्रो स्थान पाउने नै थियो । म्युनिख काण्डको असर नेपालीमा यसरी परेको थियो की मानसिक त्रासकै कारण शारिरिक सन्तुलन समेत गुमाउन पुगे । उनी मात्र होइन, पहिलो हुने अनुमान गरिएका एक खेलाडी पनि बिचमा नै रेस छाड्न पुगेका थिए । यसको लगत्तै उनी जर्मनीमै गोडाको प्लास्टर गराएर घर फर्किए । 

त्यसको एक वर्ष पछि फिलिपिन्सको मनिलामा भएको एसियन च्याम्पियनसिपमा जित बहादुरको पुनरागमनको दिनको रूपमा रह्यो । म्याराथनमा त नेपालको जत्था एकदम ठुला थियो । एकसे एक । जित बहादुर, भक्त बहादुर, वैकुण्ठ मानन्धर र केशर बानियाँ सहभागी थिए । २ घण्टा २८ मिनेट समयमा दौडँदै उनले तेस्रो स्थान पाए । उनको आत्मविश्वास छ, त्यहाँ पनि भाग्यले उनलाई ठगेकै कारण स्वर्ण पदक गुमाउन पुगे । दौडँदै जाँदा उनी  पानीमा परे । भिजेको दहमा उनी भासिए । एउटा जुत्ता भासिए पछि उनले अर्को जुत्ता पनि  फ्याके । एक छिनमै पानी रोकियो । तातो पिचमा नाङ्गो गोडा दौडँदा उनी रगताम्मे भए । अन्तिममा उनी तेस्रो स्थानमा सीमित भए । एक महिलाले उनको एउटा जुत्ता टिपेर राखेकी थिइन् । उनलाई विश्वास छ, ‘एउटा जुत्ता मनिलामा अझै भेटिन सक्छ । ’

सन् १९७४ मा इरानमा भएको सातौँ एसियाली खेलकुदमा म्याराथन स्पर्धा समावेश गरिएन । जित बहादुर पुगे, ५ हजार मिटर दौडमा सहभागी हुन । त्यहाँ उनी ११ औ स्थानमा रहे । सन् १९७५ मा कोरियामा भएको एसियाली च्याम्पियनसिपमा उनी नयाँ जोसका साथ दौडिए । उनीमा उपाधिको चाहना हुनु स्वाभाविक थियो । उनी मनीलाकै अवस्थामा थिए । दुई वर्ष अघि शीर्ष दुई स्थानमा रहेका कोरियाली खेलाडी त उनी भन्दा पछि परे  । तर, एथलेटिक्समा जापान नयाँ शक्तिको रूपमा उद्याउँदै थियो । दुई जापानी खेलाडी भन्दा पर रहेर जित बहादुर कोरियामा सम्पन्न एसियाली च्याम्पियनसिपमा कांस्य पदक जित्न सफल रहे । सन् १९७८ मा भएको आठौँ एसियाली खेलकुदमा उनको पुरानो लय थिएन । घरेलु भूमिमा वैकुण्ठ मानन्धर पहिलो र जित बहादुर दोस्रो भए । एसियाली खेलकुदमा उनी १२ औ भए । आठौँ एसियाली खेलकुद पछि नै जित बहादुरले संन्यासको घोषणा गरे । ४० वर्ष पछि पनि नेपाली खेलकुदले एसियाली स्तरको उपाधिमा आँखा लगाउने सम्म कुनै खेलाडी जन्माएको छैन । 

जित बहादुरको बाल्यकाल अचम्मको थियो । उनी बि.स २०२१  मा नेपाली सेनामा जागिरे भए । आर्मीमै ५ माइलको दौड हुन्थ्यो । त्यहाँ उनी सधैँ पहिलो हुन्थे । आर्मीको आन्तरिक प्रतियोगितामा पहिलो भए पछि यसको जानकारी खेलकुद परिषद्सम्म भयो । जम्मा एक महिना मात्र प्रशिक्षण गरेर सन् १९७० को एसियाली खेलकुदमा समावेश थिए । पहिलो पटकमा नै ओलम्पियन गङ्गा थापालाई हराउँदै नयाँ युगको सुरुवात गरे ।  

१४ पटक राष्ट्रिय च्याम्पियन भए । घरेलु स्पर्धामा उनी ५ हजार र १० हजार मिटर दौडमा रहे । उनको एउटा अनुभव भने त्यो समूहको समूह एकदमै उत्कृष्ट थियो । हाम्रो आन्तरिक प्रतिस्पर्धाको भावनाले हामी सबैलाई उत्कृष्ट बनायो । 

जात, धर्म, लिङ्ग,भूगोल र वर्णका सारा भेदभावबाट टाढा रहने खेलकुद । यो आदर्शबाट नेपाल टाढा रह्यो । ७० को दशकको मध्यमा सानदार फर्ममा रहेका जित बहादुरको त्यो फर्म लामो समय रहेन । म्याराथनका लागि त ३० वर्ष पछिको उमेर त बढी होइन,ठिक्क हो । तर, यस समयमा आर्थिक समस्या । अभिभावकी दायित्व  । यी सबैका कारण उनले खेलमा एकाग्र हुन पाएनन् । एकाग्र हुन नपाए पछि उनको लय बिग्रियो । उनले संन्यासको घोषणा पनि गर्न पुगे ।  

जित बहादुरका चार छोरा र एक छोरी । मदन कुमार केसी र राजेन्द्र केसी अमेरिकामा छन् । साइँला छोरा योगेन्द्र केसी कतारमा । यी तीनका कारण परिवारको आर्थिक अवस्था राम्रो छ । बाबुको पथमै हिँड्ने प्रयासमा परिवारका अन्यले त्यत्ति चासो देखाएनन् । माहिलो छोरा राजेन्द्र भने ५० को दशकमा नेपाली फुटबलमा परिचित नाम थिए । 

राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्मा जागिरे जीवन लगभग ३० वर्ष पुग्न आटेको छ । नियमित काममा व्यस्त । हालसम्म राज्यबाट पाउने सम्मान र पुरस्कार उनले आजसम्म पाएका छैनन् । धेरै स्टार खेलाडीले पाएको २५ लाख रुपैयाँ बराबरको सम्मान त उनको नाम धेरै पटक सिफारिस भए पनि उनले पाएनन् ।

नेपाली खेलकुदको सबैभन्दा गौरवशाली त्यो इतिहासको ५० वर्ष पुरा भएको छ । नेपाल एथलेटिक्स सङ्घ धेरै गुड्डी त हाँक्छ , तर सम्झन पनि चाहँदैन । यदि राज्य त्यस इतिहासको ५० वर्ष सम्झँदो हो त गौरवको सान त्यो मनाउँथ्यो । राज्यले पनि सो कुरा बिर्सिएको छ ।